Rozwój nauki i techniki pozwolił człowiekowi na szybkie przemieszczanie się samolotem między państwami oraz kontynentami. Mimo że stanowi to dla nas olbrzymie udogodnienie, to niestety trzeba liczyć się ze zmęczeniem i rozkojarzeniem, które może pojawić się podczas podróży międzykontynentalnych. Czym jest jet lag oraz jak można minimalizować jego skutki? Odpowiadamy.
Co to jest jet lag?
Jet lag tłumaczony jest w języku polskim jako zespół nagłej zmiany strefy czasowej. Przykre objawy związane z wybiciem organizmu z rytmu dobowego zwykle pojawiają się podczas podróży ze wchodu na zachód lub z zachodu na wschód, co wiąże się z innymi strefami czasowymi. Syndrom jet lag jest cechą indywidualną i u każdego może się objawiać nieco inaczej. Nasilenie objawów uzależnione jest od liczby przekraczanych stref czasowych, a także od kierunku podróży.
Kiedy dopada nas jet lag?
Jet lag, a więc zespół nagłej zmiany strefy czasowej, staje się szczególnie uciążliwy podczas podróży na wschód. Fakt ten jest związany z pozornym skróceniem dnia, co znacznie zaburza rytm dobowy organizmu. Mogą wówczas pojawiać się u nas zaburzenia snu, spowolnienie motoryki przewodu pokarmowego, a co za tym idzie, spowalnia również podstawowa przemiana materii. Zjawisko to ma również podłoże hormonalne. Szybkie przemieszczanie się w obrębie kilku stref czasowych zaburza stężenie melatoniny i kortyzolu we krwi, które odpowiadają za regulację naturalnego cyklu dnia i nocy organizmu. Podczas podróży na zachód dzień ulega pozornemu wydłużeniu, dzięki czemu syndrom jet lag odczuwalny jest zdecydowanie mniej.
Na zespół nagłej zmiany strefy czasowej rzadziej cierpią osoby, które są przyzwyczajone do dalekich podróży lub których praca oraz prowadzony tryb życia są nieregularne. Przykładem jest załoga samolotów, a także osoby pracujące w systemie trzy zmianowym. W znacznie gorszej sytuacji znajdują się natomiast osoby, które każdego dnia wstają oraz kładą się spać o podobnych godzinach, do czego organizm szybko się przyzwyczaja.
Dodatkowo istnieje wiele czynników, które nasilają lub łagodzą objawy zespołu jet lag. Należy do nich wiek (u osób starszych skutki są bardziej dotkliwe), kłopoty z zasypianiem, długotrwały stres, warunki lotu, a także spożywanie alkoholu podczas rejsu. Z reguły przyjmuje się, że organizm przystosowuje się do jednej strefy czasowej przez jeden dzień. Jeśli więc nasza podróż trwa 3 dni, to dokładnie tyle samo będzie trzeba poświęcić na powrót do normalnego funkcjonowania.
Jakie są objawy jet lag?
W zależności od indywidualnych cech organizmu, objawy jet lag mogą pojawiać się w różnym stopniu nasilenia. Najważniejsze z nich, to:
- zaburzenia snu,
- zmęczenie lub wyczerpanie,
- senność,
- ból głowy,
- złe samopoczucie ogólne,
- brak apetytu,
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe,
- zaburzenia koncentracji,
- dezorientacja.
Wszystkie wymienione objawy zespołu nagłej zmiany strefy czasowej wynikają ze wspomnianego zaburzenia dobowego rytmu dnia, regulowanego przez melatoninę i kortyzol.
Jak walczyć z jet lagiem?
Istnieje kilka sprawdzonych metod, które wspierają skuteczne zapobieganie pojawieniu się syndromów jet lag, a także ich łagodzeniu. Bez względu na ich rezultaty warto pamiętać, że po kilku dniach aklimatyzacji organizm przyzwyczai się do nowej sytuacji, a uciążliwe objawy miną.
Przygotowując się do podróży obejmującej zmianę strefy czasowej, należy dobrze odpocząć oraz się wyspać. Celowe przemęczanie organizmu, aby łatwiej zasnąć w nowej strefie czasowej to nie najlepszy pomysł, który może dodatkowo pogorszyć samopoczucie. Kilka dni przed wylotem można jednak delikatnie zacząć przyzwyczajać organizm do nowych warunków. Jeśli wybieramy się na zachód, codziennie możemy kłaść się nieco później, natomiast przy kierunkach wschodnich – wcześniej niż zwykle. Dodatkowo, jeśli w dalszą podróż wybieramy się jedynie na kilka dni, warto w miarę możliwości zachować swój standardowy rytm nocy i dnia. Jeśli natomiast planowany jest pobyt dłuższy, to do lokalnej godziny należy przystosować się jak najszybciej.
W zapobieganiu przykremu zespołowi jet lag istotne znaczenie ma również prawidłowa dieta. Podczas podróży należy zrezygnować z picia alkoholu oraz napojów zawierających kofeinę, takich jak kawa lub napoje energetyczne. Wbrew pozorom wcale nie jest to dobre rozwiązanie, ponieważ organizm może zareagować dodatkowym rozdrażnieniem. Na pokładzie samolotu warto jednak pamiętać o piciu wody mineralnej oraz spożywaniu lekkostrawnych posiłków, które nie będą stanowiły nadmiernego obciążenia dla przewodu pokarmowego. Po konsultacji z lekarzem można również zdecydować się na zażywanie lekkich środków nasennych oraz melatoniny.
Więcej na temat podróżowania samolotem przeczytaj w artykule: ABC podróży samolotem – sprawdź, zanim wyruszysz w podróż!
